خانه تاریخی دایره اسقفی اصفهان از نظر الگوی اقلیمی بر اساس نظام الگویی دوره اواخر قاجار و پهلوی اول بهصورت کوشک در مرکز میانسرا قرار دارد. حیاط جنوبی بزرگتر و فضای باز اصلی خانه را شکل داده است و حیاط شمالی فضایی کوچکمقیاس و خصوصی است. در حیاط شمالی در سالهای اخیر فضای جدیدی ساخته شد و نظام معماری آن مدرن است. جهتگیری خانه منطبق با نظام الگویی خانههای تاریخی اصفهان و شمال غربی به جنوب شرقی است. فضاهای باز، نیمهباز و بسته در آن رعایت شده و در دو جبهه شمالی و جنوبی ایوان ستوندار دارد ولی سلسلهمراتب دورههای قبل در این خانه تغییر کرده و فضای تقسیم اصلی آن در مرکز خانه و دارای پلکانی مجلل به طبقه بالا است. دیوارهای غیر باربر صندوقهچینی شده که وزن سقفها با تویزههای تیزهدار و فرم چفد سهبخشی به دیوارهای باربر منتقل شده است. سقفها تخت و تیرپوش است و هیچ طاقی در این خانه استفاده نشده است. مصالح استفاده شده در دیوارها همه خشت است و در محل پاکار تویزههای بزرگتر برای جلوگیری از رانش، خفت یا کش چوبی کار گذاشتهاند و با زیرسریهای چوبی پاکارها را به جرز کلاف کردهاند. نمای اصلی آجری است و با لچکهای گره چینی کاشی آذین شده است. دو چاه در دو حیاط جنوبی و شمالی آب خانه را تأمین میکرده و در کنار چاه اصلی در حیاط جنوبی فضایی به مساحت ۱۲ متر بهصورت L شکل و شبیه به گاوچاه قرار دارد.
این خانه در تملک یکی از شخصیتهای سیاسی و اجتماعی آن دوره قرار داشته و ساختمانی مجلل و متمول دارد و در نظام معماری درشت پیمون جای میگیرد. استفاده از نمادهای فرهنگی مسیحیت همچون صلیب در طرحهای متنوع و تاج پاپ در تزئینات آن و نورگیرهایی شبیه به خورشیدیهای کلیساها ازجمله تأثیرات عوامل فرهنگی در ساختمان این خانه هستند. الگوهای شکلی و تقسیمات هندسی با نظام هندسی خانههای دورههای قبل منطبق است و تقسیمات سهتایی و پنجتایی رایج دوره صفوی و قاجار در آن به زیبایی رعایت شده است. در پلان به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شده و در هر بخش یک پنجدری در مرکز و سهدریهایی در اطراف دارد. این الگو که به بروار و میانوار نیز شناخته میشود الگوی شکلی رایج ساختمانهای تاریخی درشت پیمون در اقلیم گرم و خشک است. مصالح استفادهشده در خانههای تاریخی اصفهان عموماً هماهنگ با اقلیم بوده و شامل خشت، آجر و چوب است.
شمایی از تاریخ هنر اصفهان در این موزه در معرض نمایش قرار گرفته است. گذرهای ششگانۀ موزه راوی سعی بلیغ صنعتگران ماهر و تلاش بینهایت هنرمندان چیرهدست اصفهان بهویژه در دوران اسلامی است. آثار تاریخی شاخصی از رستههای هنری مکاتب اصفهان همچون فلزکاری، نگارگری، آثار لاکی، خوشنویسی، بافندگی، میناکاری و خاتمکاری در گذرهای موزۀ ملی هنرهای اصفهان بهنمایش درآمده است.
موزۀ ملی هنرهای اصفهان در بهمنماه سال ۱۴۰۰ و بر اساس نیاز و ضرورتی که از سوی هنرمندان و اهالی فرهنگ و هنر این شهر احساس میشد، تأسیس گردید؛ در واقع راهاندازی آن را باید در راستای بخشی از مطالبۀ عمومی فرهیختگان شهر محسوب داشت. این موزه در عمارتی قاجاری ـ پهلوی و در خیابان عباسآباد، یکی از زیباترین محلههای شهر و از یادگارهای شهرسازی دورۀ صفوی بنا شده و جلوهگاهی از هنرهای مردم اصفهان از هزارههای پیش از تاریخ تا عصر حاضر است؛ بهگونهای که بیش از ۳۷۰ اثر تاریخی را در معرض دید علاقمندان قرار میدهد. محوطۀ عمارت موزه که با نام «عمارت اسقفی» نیز شناخته میشود، بیش از ۴۰۰۰ متر فضا داشته و محل نمایش آثار در ساختمانی بسیار زیبا و با فضایی ۱۰۰۰ متری پذیرای علاقمندان است.
این موزه دارای ۶ «گذر» است که هر یک از آنها به صورت موضوعی، بخشی از آثار هنری و مکاتب هنری اصفهان را معرفی میکنند:
در گذر اول که «گذر تاریخ» نامگذاری شده، آثاری چون تیغههای سنگی از دورۀ پارینهسنگی و نوسنگی متعلق به ۵۰هزار سال قبل به نمایش درآمده است. زیورآلات، سفالها، شیشهها و سکههای تاریخی از دیگر آثار شاخص این گذر هستند.
گذر دوم با نام «گذر رزم»، آثار برجستهای همچون شمشیرهای شاه عباس اول صفوی که ساخت دست استادان اصفهانی هستند، گرزها، تبرزینها و نخستین تفنگهای ساخت اصفهان را در معرض دید عموم قرار داده است.
در «گذر مشق و نقش» یعنی گذر سوم موزه، نقاشیهای لاکی قاجاری و مجموعۀ نفیسی از قلمدانهای ساخت اصفهان در کنار آثار خوشنویسی استادان نامآور این حوزه به چشم میخورد.
گذر بعدی «گذر رَسام» است و در آن آثار هنرمندان معاصر اصفهان همچون میرزا آقا امامی، حاج مصورالملکی و حسین خطایی به نمایش گذاشته شده است.
در «گذر تار و پود»، نمونههای نفیسی از هنر چیتسازی، فرشبافی و لباسهای تاریخی دورۀ قاجاری جلب توجه میکند.
نهایتاً در «گذر چهارباغ» جلوۀ بینظیری از آثار فلزکاری، میناکاری، خاتمکاری و همچنین نقاشیهای هنرمندان برجستۀ این عرصه در پیش چشم قرار گرفته است.
در مجموع در این مرکز فرهنگی ـ موزهای، آثاری از ۵۰هزار سال پیش تا اواخر دورۀ پهلوی به نمایش گذاشته شده استۀ اما بیشترینه آثار آن مربوط به دوران اسلامی است که علاوه بر دورههای سلجوقی و تیموری، غالباً مربوط به دورههای صفوی و قاجار است.
در واقع گونهگونی آثار موجود در این موزه علاوه بر اینکه میتواند به خوبی مخاطب عام را مورد توجه قرار دهد، قادر است بازدیدکنندگان خاص از جمله هنرمندان، مورخین و باستانشناسان، پژوهشگران حوزههای مختلف علوم انسانی و علوم اجتماعی و دیگر فرهیختگان را مخاطب ویژۀ خود قرار دهد.
هنرمندانی و مشاهیری که آثار آنها در این موزه موجود است، شامل نامآورانی نظیر آقا سیدمحمد، آقا صادق نقاشباشی، حاج حسین مصورالملکی، حسین بن اسماعیل نقاشباشی اصفهانی، حسین خطائی، درویش عبدالمجید، سرکیس خاچاطوریان، سمبات، سیدگلستانه، محسن نعمتاللهی، محمود فرشچیان، میرزاآقا امامی، میرعماد حسنی، یرواند نهاپطیان، یسائی شاجانیان و دیگران میشود که آثاری شامل نقاشی و نگارگری، پاپیه ماشه و نقاشی زیرلاکی، خوشنویسی، سفالگری، تجهیزات و تسلیحات نظامی، سکههای ضرب اصفهان، شیشهسازی، تجلید، سوخت معرق چرم، ارسی، ترمه، قلکار و چیت، سرمهدوزی، ملیلهدوزی، قلمدانهای هنری، کاشی (کاشیهای زرینفام و هفترنگ)، قلمزنی، میناکاری و خاتمسازی را به فرهنگ و هنر تقدیم داشتهاند.