موزۀ هنر ایران، جلوه‌گاهی از طرح، رنگ و نقش در هنر ایرانی است. به‌روشنی میتوان اهتمام و برآیند بلوغ هنری هنرمندان بیشتر رسته‌های هنری ایرانی را در آرایه‌های وابسته به‌معماری عمارت تاریخی این موزه و آثاری که محتوای موزه‌ای آنرا حمل میکنند، دید. دیدن این موزه غیراز حز بصری، دانشی فراگیر از هنرهای ایرانی اسلامی را فراروی قرار میدهد.
ساختمانی که این موزه در آن قرار دارد، کاخ موسوم به «مرمر» است که از جملۀ کاخ‌های پهلوی اول به‌شمار میرود. استفادۀ گسترده از سنگ مرمر سبزِ مرغوب باعث شده که نام کاخ مرمر بر آن اطلاق شود. گنبد با شکوه این عمارت که قرینه‌ای از گنبد صفوی «مسجد شیخ لطفالله» در اصفهان به‌شمار می‌آید، به‌همراه آرایه‌های کاشیهای معرق زیبا، حجاری‌ها ماهرانه، گچبریهای استادانه، نقاشیهای موزون و گستردۀ روی گچ، خاتم‌کاری‌های پرکار و منحصر به‌این عمارت و آینه‌کاری‌های نغز از این اثر معماری نمونه‌ای ویژه ساخته‌اند. اهتمام معماران و تلاش هنرمندان اواخر دورۀ قاجاری و پهلوی اول در احیای هنرهای ملی ایران و تلفیق آنها با معماری و آرایه‌های وابسته به‌معماری غیر ایرانی، سیمایی بی‌نظیر به فضاهای درونی و هم بیرونی این عمارت بخشیده است. این سیما به سعی معماران ناموری چون «استاد حسین لرزاده»، «استاد حیدر سیاه»، «لئون تادوسیان»، «بوریس» و استاد «حاج اکبر کاچار» و هنرمندان چیره‌دستی چون «استاد حسین کاشیتراش اصفهانی»، «محمد حسین صنیع خاتم»، «حسین عبدالباقی کاشانی» و «استاد حسین طاهرزاده بهزاد» ترسیم شد. کاخ مرمر در ۳۰ خرداد ۱۳۵۷ با شمارۀ ۱۶۰۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
این کاخ که به‌جهت سکونت خاندان پهلوی و هم دفتر کار در فاصلۀ سالهای ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۷ ش. ساخته شده بود، پس از انقلاب به‌منزلۀ دفتر کار به نهادهای انقلابی واگذار شد. در سالهای پایانی دهۀ ۹۰ با دوراندیشی بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی در اختیار مؤسسۀ فرهنگی موزه‌ها قرار گرفت. مؤسسه نیز پس از مرمت تخصصی و بازپیرایی عمارت، در اسفندماه سال ۱۳۹۸ با اعطای کاربری موزه، این اثر را احیا کرد. با راهاندازی «موزۀ هنر ایران»، تنها موزۀ تخصصی هنر ایرانی شکل گرفت. بخش‌های مختلف موزه با عنوان «تالار» نامگذاری شدهاند: «تالار هنر کهن»، «تالار هنر باستان یک»، «تالار هنر باستان دو»، «تالار هنر ایرانی اسلامی»، «تالار نقش»، «تالار رنگ»، «تالار آینه»، «تالار ترنج»، «تالار خاتم»، «تالار کتابت»، «تالار صناعت»، «تالار نور» و «تالار نگارین» روایتی تصویری و درعین حال بسیار جذاب و شنیدنی از فرهنگ و هنر ایرانی را به هر بازدیدکننده‌ای عرضه میکنند.
در حدود یک سده پیشتر توجه به توسعۀ عمرانی، ورود معماران غربی و معماران ایرانی فرنگ‌رفته و نیز تشکیل اولین مدارس هنری زیر نظر استادکاران سنتی و گرایش به ملیگرایی، علاقه به احیای هنر و معماری گذشته سبب دمیدن روحی تازه در کالبد معماری ایران شد که ماحصل آن ساخت بناهایی برگرفته از معماری گذشته ایران شد که کاخ مرمر از آن جمله است.
عمارت مرمر به عنوان نقطه عطفی در احیای هنرهای ملی ایران در فاصله سال۱۳۱۳تا ۱۳۱۷ خورشیدی به دست معماران و استادکاران برجسته ایرانی با سنگهای سبز رنگِ مرمر، منقوش به نقوش گیاهی و جانوری در میان باغی به وسعت سه و نیم هکتار و زیربنای۲۸۷۰ مترمربع در مرکز تهران و با هدف محل زندگی و کار خاندان پهلوی بنا گردید. این بنا در ۳۰ خرداد ۱۳۵۷ با شماره ۱۶۰۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید
معماری این بنای باشکوه که تلفیقی هماهنگ از سبک معماری ایرانی و غیر ایرانی است ابتدا بر عهده “استاد حیدر سیاه” و بعد از وی “لئون تادوسیان” به همراه “بوریس” و “استاد حاج اکبر کاچار” بود. انواع هنر ایرانی در والاترین نوع خود در این بنا جلوهگری میکند؛ هنرهایی مانند منبتکاری، حجاری، کاشیکاری، آینهکاری و خاتمکاری. این تزئینات توسط هنرمندان و اساتید برجسته و بنامی همچون “استاد حسین کاشیتراش اصفهانی”، “محمد حسین صنیع خاتم”، “حسین عبدالباقی کاشانی” و “استاد حسین طاهرزاده بهزاد” اجرا و سرپرستی شده است.
عمارت مرمر بعد از انقلاب به عنوان محلی اداری به نهادهای انقلابی واگذار شد؛ این بنا در سالهای پایانی دهه نود با همت بنیاد مستضعفان در اختیار موسسه فرهنگی موزه های بنیاد قرار داده شد و بعد از عملیات بازپیرایی و مرمت تخصصی در اسفند ۱۳۹۸ خورشیدی به عنوان “موزه هنر ایران” بازگشایی و در معرض بازدید عموم مردم فرهنگ دوست ایران قرار گرفت.
“موزه هنر ایران” تنها موزه با این عنوان در کشور است که با توجه به تنوع و کثرت آثار برای علاقمندان و هنردوستان ارزشمند و مفید است. این موزه با نمایش حدود ۴۰۰ شاهکار هنری این سرزمین در عمارت مرمر که خود نمادی از هنر و معماری ایران به شمار میرود، ترکیبی شایسته و شاخص را به وجود آورده است.
ساختمان، مشتمل بر دو طبقه با تالارهای متعدد است که در طبقه همکف چهار تالار و در طبقه بالا، نه تالار قابل بازدید است. مسیر بازدید در طبقه همکف شامل سرسرا (ورودی اصلی) و چهار تالار است. چیدمان آثار بر اساس قدمت زمانی و به هر تالار بر اساس آثار هنری هر دوره، نامی اختصاص داده شده است. در این طبقه سیر هنر ایران از هفت هزار سال پیش تا دوره قاجار را میتوان مرور کرد.
ساختمان مرمر به دست معماران و استادکاران برجسته ایرانی با سنگهای سبز رنگِ مرمرینِ از معادن استان یزد، منقوش به نقوش گیاهی و جانوری که یادآور هنر هخامنشی است، در میان باغی به وسعت ۵/۳ هکتار و زیربنای۲۸۷۰ مترمربع در مرکز تهران بنا گردید؛ کار ساخت این عمارت حدود یک دهه طول کشید و در سال ۱۳۱۷ هـ.ش به عنوان محل زندگی و کار خاندان پهلوی مورد بهرهبرداری قرار گرفت. بعد از ترور نافرجام محمدرضا شاه توسط رضا شمس آبادی در فروردین ۱۳۴۴، کاخ مکانی برای اجرای مراسم تشریفاتی و پذیرایی از مهمانان ویژه شد. چندین سال بعد از این واقعه در حدود سال ۱۳۵۵ به موزه پهلوی تغییر کاربری داد. این بنا در ۳۰ خرداد ۱۳۵۷ با شماره ۱۶۰۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
عمارت مرمر بعد از انقلاب به عنوان محلی اداری به نهادهای انقلابی از جمله کمیته انقلاب اسلامی، قوه قضائیه و مجمع تشخیص مصلحت نظام (موسوم به ساختمان قدس) واگذار شد؛ این بنا با همت موسسه فرهنگی موزههای بنیاد و بعد از عملیات مرمت تخصصی در اسفند ۱۳۹۸به عنوان “موزه هنر ایران” بازگشایی و در معرض بازدید آحاد مردم فرهنگ دوست ایران قرار گرفت.
معماری این بنای باشکوه که تلفیقی هماهنگ از سبک معماری ایرانی و غیر ایرانی است بر عهده لئون تادوسیان بود. انواع هنر ایرانی در والاترین نوع خود به سرپرستی هنرمندانی چون استاد حسین کاشیتراش اصفهانی، استاد حسین طاهرزاده بهزاد و استاد حسین لرزاده، در این بنا جلوهگری میکند؛ هنرهایی مانند منبتکاری، حجاری، کاشیکاری، آینهکاری، خاتمکاری، گچبری، نگارگری.
سقف گنبدی شکل سرسرا با شکوهترین بخش عمارت است که طرح آن الهام گرفته از گنبد مسجد شیخ لطفالله، اثر هنرمندانی چون حسین لرزاده، اسماعیل خاکنگارمقدم، ابراهیم کاظمپور و تزیینات مقرنس گچی، کاشیکاری هفت رنگ اثر استاد حاج محمود اَرشنگاراست.
کاخ مشتمل بر دو طبقه با تالارهای متعدد، مزین به سنگهای مرمر معادن تربتحیدریه خراسان است. طبقه همکف، چهار تالار شامل هنر کهن، هنر باستان اول، هنر باستان دوم و هنر ایرانی-اسلامی است که آثار آن به ترتیب قدمت از دوره پیش از تاریخ ایران تا دوره اسلامی، سیر هنر ایران را از هفت هزار سال پیش تا دوره قاجار روایت میکند. در طبقه نخست، نه تالار قابل بازدید است که عبارتند از: تالار نقش، رنگ (سفرهخانه)، آینه، ترنج، خاتم، کتابت، صناعت، نور (نیمه آینه) و نگارین.
تنها اثر هنرمند غیر ایرانی این کاخ در طبقه اول دیده میشود، دیوارهای شمالی و جنوبی سرسرا مزیّن به تابلوهایی از هنرمند آلمانی “آلبرت هونمان” با مضامینی از «پل ورسک و سه خط طلای راهآهن و بندر شاپور (بندر امام خمینی) در ماهشهر» و تابلوی دیگری از «عمارت تختجمشید، کاخ آپادانا و مقبره شاهان هخامنشی» است.
خدمات ویژه از جمله غذا و نوشیدنی در موزه برای بازدیدکنندگان وجود ندارد.
با توجه به محل قرارگیری موزه از نظر جغرافیایی (داخل پردیس حکوکتی) و این نکتهکه حفاظت این مجموعه بر عهده سپاه میباشد، عدم مجوز ورود دوربین عکاسی و تلفن همراه توسط بازدیدکنندگان، همراه داشتن کارت شناسایی، بازرسی ویژه بانوان، عدم وجود کافیشاپ، غرفه محصولات فرهنگی و مشخص نبودن ورودی موزه بصورت بارز در محدوده طرح ترافیک از جمله محدودیتهای این موزه میباشد.
با توجه به محل قرارگیری موزه از نظر جغرافیایی (داخل پردیس حکوکتی) و این نکته که حفاظت این مجموعه بر عهده سپاه میباشد، عدم مجوز ورود دوربین عکاسی و تلفن همراه توسط بازدیدکنندگان، همراه داشتن کارت شناسایی، بازرسی ویژه بانوان، عدم وجود کافی شاپ، غرفه محصولات فرهنگی و مشخص نبودن ورودی موزه بصورت بارز در محدوده طرح ترافیک از جمله محدودیت های این موزه میباشد.
- بلیت عادی: ۱۲۰ هزار تومان
- بلیت تخفیف دار: ۹۰ هزار تومان
- بلیت خارجی: ۷۵۰ هزار تومان
برای بازدید موزه همراه داشتن کارت ملی و تصویر پاسپورت برای غیرایرانیان الزامی است.
- به زودی کافی شاپ موزه راهاندازی خواهد شد.
- در صورت گرفتن فضای بیشتر امکان ایجاد بخش گالری نیز وجود دارد.
- همچنین موزه در حال پیگیری ایجاد غرفه فروش محصولات فرهنگی از موسسه است.
در نتیجه انقلاب نوسنگی در حدود ده هزار سال پیش و شروع کشاورزی و دامداری و آغاز روستانشینی انسان توانست به هنر و صنعت سفالگری دست یابد. در تالار هنرکهن آثار سفالی مربوط به هزاره ۵ تا هزاره نخست ق.م (سفال قرمز، سفال نخودی منقوش با نقوش هندسی، گیاهی و حیوانی و سفال سیاه-خاکستری) به نمایش در آمده است. علاوه بر آن پیکرکهایی از جنس گل پخته مربوط به دوره ایلام و مفرغهای تمدن لرستان نیز در معرض دید عموم قرار گرفته است. اشیاء این تالار علاوه بر اهمیت آنها در مطالعات باستان شناسی از قدیمیترین آثار یافته شده از فرهنگ و تمدن ایرانی هستند که نمایانگر اندیشه هنرمندان عصر خود است که از جهت نقشمایه، رنگ و حتی نحوه ساخت حائز اهمیت می باشند.
در این تالار گزیدهای از آثار هنری دوره هخامنشی، اشکانی و ساسانی به نمایش در آمده است. آثار شاخصی چون ریتونهای هخامنشی، ظرف سفالی چکمهای شکل متعلق به دوره اشکانی، گردنبندهای زیبا از جنس سنگ، عقیق و شیشه، تندیس پادشاه ساسانی تراشیده شده از سنگ کوارتز که همگی بیانگر هنرمندی ایرانیان در ساخت و پرداخت آثار هنری با کیفیت و مواد گوناگون، ظرافت و زیبایی متداول در آن دوران است. اشیای این تالار درخشش و شکوفایی هنر ایران پیش از اسلام را نمایان میسازد.
این تالار، مکمل دو تالار پیشین در روند نمایشِ تاریخی- هنری ایران است که در آن آثاری از اواخر دوره ساسانی تا دو سده اول دوره اسلامی قرار دارد. با ورود اسلام شیوه هنرمندان در خلق آثار هنری و مشخصاً استفاده از نقوش تغییر یافت و تزیینات شکل تازهای گرفت؛ سفالگری از جمله هنرهایی بود که به دلیل محدودیتهای شرعی دین مبین اسلام مبنی بر عدم استفاده از ظروف سیمین و زرین، رشد قابل توجهی یافت و هنرمندان در تزیین ظروف سفالی خلاقیت خود را نمایان ساختند. چنانچه نمود این تغییرات را در سفالینههایی از مناطق گرگان، نیشابور و شوش میتوان دید. هنرهای دیگر نیز در همین زمان، متناسب با فضای حاکم بر جامعه تغییر و ادامه حیات یافت. سکههای عرب ساسانی، از جمله آثار به نمایش در آمده در این تالار هستند که به خوبی مرحله گذار دو دوره را میتوان در آنها دید. سکه عرب ساسانی، به سکههایی گفته میشود که در زمان ورود اسلام به ایران ضرب شدهاند. طراحی و کتیبههای این سکهها همچنان متاثر از عصر ساسانی است؛ تصویر حاکم بر آن دیده میشود و نام او به خط پهلوی نوشته و در بعضی موارد عباراتی به عربی به سکه اضافه شده و در سدههای نخست اسلام مورد استفاده بودهاند.
هنر ایران در زمینههای مختلف مانند سفالگری، کتابآرایی، خوشنویسی در طول تاریخ شاهکارهای هنری بسیاری را به جهان عرضه داشته است. در تالار هنر ایرانی اسلامی گزیدهای از شاخصترین آثار هنری ایران در سدههای مختلف به نمایش گذاشته شده است. گلچینی از زیباترین آثار هنری که محصول ذوق و قریحه والای هنرمندان مسلمان ایرانی از سده سوم هجری تا دوران قاجار است؛ درِ منبتکاری شده و قطعه خوشنویسی تیموری، سفالینه‌های منقوش نیشابور، کاشیهای زرین‌فام ایلخانی، جنگ افزارها و سکه طلای یادبود صفوی و نقاشیهای قاجاری زینت بخش آخرین تالار طبقه همکف است.
طبقه همکف با پلکانی از جنس سنگ مرمر که با نقوش گیاهی حجاری شده به طبقه اول میرسد. بی شک باشکوهترین بخش عمارت مرمر، سرسرای طبقه اول و فضای گنبد است که اقتباسی از گنبد مسجد شیخ لطف الله در اصفهان میباشد. گنبد از نوع دو پوسته پیوسته میان تهی است.
نوع کاشیهای استفاده شده در گنبد عمارت مرمر از نوع هفت رنگ و خشتی است که به نقل از استاد لرزاده بیش از صدهزار کاشی در ساخت آن استفاده شده است. ساخت این کاشیها توسط ده نفر کاشیپز به سرپرستی استاد احمد خاک نگار مقدم و حاج محمود ارشنگار، پنج نفر نقاش و طراح به سرپرستی استاد طاهرزاده بهزاد انجام گرفته است. همه امور مربوط به ساخت گنبد، اجرا و نصب کاشیها زیر نظر استاد حسین لرزاده بوده است. در گلوگاه گنبد مشبکهای منقوش و خیرهکنندهای نور را به فضای داخلی بنا پیوند میدهد.
دیوارهای سرسرا همگی با نقاشیهایی با مضامین طبیعت، اسلیمیها و گلهای پیچان و با تکنیک رنگ روغن به سرپرستی استاد حسین طاهرزاده بهزاد بر روی بوم اجرا و به دیوارها الصاق شدهاند. دیوار شمالی و جنوبی سرسرا مزیّن به تابلوهایی از هنرمند آلمانی “آلبرت هونمان” با مضامینی از خطوط راهآهن و بندرامام خمینی و تابلوی دیگری از عمارت تختجمشید، کاخ آپادانا و مقبره شاهان هخامنشی است.
در این طبقه ۹ تالار وجود دارد که همگی با درهای منبتکاری شده و با تأثیرپذیری از هنر ساسانی شامل نقوش پادشاهان، گیاهی و حیوانات اسطورهای اثر “استاد سیّدعلی” و “استاد نوروز” به سرسرا و فضای زیرگنبد باز میشوند. نامگذاری تالارهای این طبقه بر اساس هنر شاخص هر تالار و یا معرفی و مرور یک هنر ایرانی است.
این تالار نخستین بخش در طبقه بالا است. تالاری که نمایشگر آثاری زیبا و جالب توجه از نقاشی دوره قاجار، با مضامین مجالس رزم، ضیافت و یا نقوش مربوط به تزیینات معماری است. در این تالار نگاره‌هایی با شمایل مرد فرنگی، نگاره‌ای با موضوع مجلس ملاقات شاه‌طهماسب و همایون شاه و تابلو نقاشی استاد محمد مدبر در کنار نگار‌ه‌های بینظیری از سده ۱۳ هجری با موضوع جنگهای ایرانیان به نمایش گذاشته شده است.
تالار رنگ با کاربری سالن غذاخوری در گذشته، یکی از باشکوهترین بخش‌های عمارت است. در این تالار، علاوهبر تزیینات معماری چشم نواز مانند گچبریهای سقف و تزیینات شومینه، تابلوهای دیواری در قطع بزرگ و متناسب با آن فضا، ترکیبِ با شکوه و بینظیری را ایجاد کرده است. گچبریهای این تالار به دست توانای استادان برجسته چون حسن رضایی انجام شده است. نگارگریهای استاد طاهرزاده بهزاد و شاگردانش با روایتهایی از ادبیات کهن ایرانی مانند شیخ صنعان و دختر ترسا، بهرام گور در حال شکار در کنار تذهیبهای چشمنواز، زینتبخش دیوارهای این تالار است.
نمونه بی بدیل هنر آینه کاری -که پیشینه آن در ایران به دوره صفویه میرسد- را میتوان در تالار آینه کاخ مرمر دید؛. ترکیب هنر خاتمکاری و آینهکاری در دریچههای بخاری و ازارهها و هنر گچبری که هنرمند گچبر باظرافت تمام آن را بر روی دیوارها و سقف اجرا کرده بر شکوه تالار افزوده است. طرح و رسم خاتمهای این تالار اثر استاد حسین کاشی تراش اصفهانی است. مقرنسهای آینهکاری شده توسط استاد جعفر خان کاشانی طراحی و استاد حسین عبدالباقی کاشانی آن را اجرا کرده است. ارتفاع تالار ۷ متر و مساحت آن ۱۴۰ متر است که با فرشی نفیس به همین ابعاد با زمینه کرم و حاشیه قرمز با نقش افشان، بافته شده در کارگاه عمواغلی مشهد، مفروش شده است. این فضای درخشان و پرتلالو بازتاب هنرِ هنرمندان چیره دست آینهکار، گچبر و خاتمکاری مانند شیخ حسین کیانفر، استاد کریم منیژه و استاد حسین چپ است. در زمان پهلوی از این تالار به عنوان تالار تشریفات، محل شرفیابی و ملاقاتهای رسمی استفاده میشده است.
نمایش قالیچه‌های ابریشمین و بافته‌هایی از دوره صفوی و قاجار مانند تِرمه، پَته، سِرمه و غیره موضوع نمایش این تالار است. بافتهها و هنر خلق آنها از جمله اصیل‌ترین هنر ایرانی است که نشان از ذوق و فرهنگ مردم ایران‌‌زمین دارد. طرح بافتهها شامل محرابی، لچک ترنج، درختی، ترنجی، قابی، افشان، تلفیقی و مُحَرمات است. تنوع رنگ و بافت در آثار این تالار بر غنای موزه افزوده است. یکی از بهترین نمونه بافتهها در این تالار، قالیچهای از دوره صفوی است که با طرح محرابی و گلدانی بر زمینهای یکرنگ قرار دارد و حاشیههای ظریفی پیرامون آن دیده میشود. دقت و ظرافت را در بافت تِرمه، سِرمه و پَته ایرانی میتوان مشاهده کرد چنانکه رنگهای طبیعی همراه با ذوق و هنر بافندگان در هم تنیده شده و اثری ماندگار و متفاوت را خلق نموده است.
اوج هنر خاتمکاری را میتوان در موزه هنر ایران دید. در سال ۱۳۱۳خورشیدی استاد محمدحسین صنیع خاتم، غلامحسین گلریز، محمد ملک محمدی، علی بابویه، حاج صنیع خاتم و علی اکبر جوانمردی خاتمکاری نفیسترین تالار کاخ مرمر را آغاز میکنند؛ پس از یک سال برادران صنیع خاتم از ادامه کار معاف میشوند و استاد حاج محمدخلیل گلریز خاتمی، سرپرستی خاتمکاران کاخ مرمر را تا پایان آن در خرداد سال ۱۳۱۶ به عهده میگیرد. این تالار با طول ۸ متر و عرض ۶ متر در ضلع شرقی طبقه اول واقع است. به منظور تنوع و دوری از یکنواختی، سقف و جوانب تالار به واحدهای شش ضلعی کوچک و بزرگ تقسیم و با خاتم آراسته شده است. استاد حسین کاشی تراش اصفهانی طراح ترکیببندی گره ساز با مهارت زیادی ترکیببندی این تالار را از سکون در آورده و استاد گلریز با الهام از طرحهای دوران صفوی، اشکال هندسی و طرحهای ترنج و شمسه هشت را ایجاد نموده است. تمامی سطوح تالار -از دستگیره درها و پنجرهها، دو گنجه بزرگ، میز، نیمکت، لوازم تحریر تا پوشش سقف و دیوار- با ترکیب انواع چوب در رنگهای طبیعی، فوفل(قهوهای تیره)، عناب (قهوهای روشن)، نارنج، شمشاد (زرد تیره)، چنار(سفید تا زرد روشن) و تنها رنگ مصنوعی (سبز) و همچنین عاج و استخوان شتر تزئین شده است. این حجم از خاتم برای نخستین بار در این تالار انجام گرفته و آن را تبدیل به شاهکاری هنری در دوره معاصر کرده است.
این تالار معرف هنر خط و کتابت در میان هنرهای ایرانی است. ایرانیان از دیرباز تاکنون با نگارش و آداب زیبانویسی پیوندی دیرینه داشتهاند. از سدههای میانه اسلامی، خوشنویسی نه فقط به جهت نگارش متون رسمی و یا تزیین بنا، بلکه به عنوان هنری مستقل، در کتابآرایی مورد استفاده بوده است. پیش از اینکه صنعت چاپ، خوشنویسان و نگارگران در کنار یکدیگر نسخ خطی را کتابت مینمودند و آثار منحصر بفردی را به وجود میآوردند. علاوه بر این ابزارهای مورد نیاز برای خوشنویسان همچون قلمدان‌ها نیز از نظر هنرمندان پنهان نمانده و بر آن نیز پیرایههایی افزودند که نمونههای زیبایی از آن در این تالار موجود است. در تالار کتابت، آثار یگانه‌ای از بزرگان این هنر از قرن دهم هجری تا عصر حاضر در کنار آثار لاکی و خوش‌نقش و نگاری همچون جلد قرآن، قلمدان و ابزارهای نگارش از دوره قاجار، قابل ملاحظه است.
از گذشته هنرمندان با بهرهگیری از ابزارهای مختلف و مواد اولیه بومی، دست به ساخت و تولید زدهاند و از هنر جهت تلطیف و زیبا سازی وسایل کاربردی بهره بردند. میل به نمایش زیبایی و شکوه نیز دلیلی بر این است که سازندگان، دستساختههای خود را به بهترین شکل بیآفرینند. صنعتگران ایرانی نیز نقش مؤثری در پیشرفت صنایع هنری و مزیّن ساختن محیط پیرامون خود با آن صنایع( هنرها) داشتهاند. در این تالار آثار هنری برجسته‌ای در این خصوص با تمرکز بر دوره قاجار به نمایش گذاشته شده است، از جمله کاشی برجسته، کاشی هفت رنگ از میرزا آقا امامی، درهای چوبی، تختههای منقوش زیر سقف، طاقچههای منقوش و سایر اجزای معماری مورد استفاده در محیط زندگی، با تزیینات، نقوش و یا شیوههای ساخت و پرداخت منحصر بفرد.
در این تالار ترکیب دلنشین هنر گچبری و آینهکاری فضایی چشمنواز را به وجود آورده است. علاوه بر اجرای هنرمندانه هنر گچبری و آینهکاری در سقف و گیلوییها بر روی دیوارها و شومینه ها نیز شاهد به کارگیری این هنرها هستیم؛ نقوش گچبری به صورت گلدان و ریسههای گل و گیاه در قابهای آینهکاری شده از جمله نقوش اجرا شده در این تالار است. این فضای زیبا اثر اساتید هنرمندی چون استاد حسن رضایی و محمد گرایش‌نژاد، حسین رضایی، غلامعلی مسگر و علی جواهری است. این تالار به واسطه نمایش ابزار مرتبط با نور و روشنایی که با هنرمندانهترین شکل تزئین شدهاند و همچنین نمایندگانی از انوار آسمانی مانند پرده متبرک کعبه، شمایل اهل بیت (ع) و قرآن خطی نفیس اثر استاد احمد نیریزی، تالار نور نامیده شده است.
آخرین تالار در طبقه بالا به آثار هنرمندان نگارگر اختصاص دارد. این تالار نماینده هنر ایران، به ویژه نگارگری یکصد سال اخیر است. آثاری از نقاشیهای اواخر دوران قاجار، از هنرمندانی چون میرزا آقا امامی، حسین خطایی، حسین طاهرزاده بهزاد، حاج حسین مصورالملکی و محمود فرشچیان به نمایش درآمده است. در میان آثار این تالار نمونههای فاخری از هنر سوخت معرق را میتوان مشاهده نمود. هنر سوخت از هنرهای سنتی است که از گذشته به یادگار مانده و تنوع زیادی در شیوه ساخت آن دیده میشود. انواع هنر سوخت عبارتست از سوخت برجسته، سوخت مطبّق، سوخت معرق، معرق برجسته، معرق زری، معرق ملوّن، معرق هزار رنگ.
کلام آخر اینکه موزه هنر ایران نمایشگر گزیدهای از آثار ایرانی در رشتهها و شیوههای بسیاری است، تا از این طریق بیانگر هویت و غنای هنر و تمدن این مرزو بوم بر همگان باشد. هنری اصیل که برگرفته از اندیشه و نگرش مردمان این دیار است. به همین منظور نه تنها نمایش، بلکه آموزش و پژوهش نیز از جمله فعالیتهای مهم موزه است که با هدف شناسایی و معرفی بهتر هنر و هنرمندان ایرانی شکل گرفته است. برپایی نمایشگاههای موقت، تعامل با موزههای داخلی و خارجی، برگزاری دورههای آموزشی مرتبط با موزه و هنر، بهرهگیری از فناوری روز و ارتقای سطح آگاهی مخاطبین در حوزه هنر ایران، بخشی از برنامههای این موزه در راستای اهداف فرهنگی آن است که با بهره مندی از کارشناسان مربوطه تحقق مییابد.